ÇALIŞMA HAYATININ YENİ KURALLARI
Milyonlarca çalışanın haklarını yeni baştan düzenleyen Sosyal Güvenlik Yasası Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi . Yeni Sosyal Güvenlik Yasası, çalışma yaşamını yeniden düzenliyor. İşte yeni yasanın getirdikleri:
Ücretleri bankadan ödememe cezası
5510 sayılı yasayı değiştiren 5754 sayılı kanunun 85. maddesi ile 5857 sayılı İş Kanununun32 enci maddesini ikinci fıkrası ile 102 enci maddesinin birinci fıkrasının(a) bendi değiştirilmiştir.
Buna göre:
Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakı kural olarak, Türk parası ile işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenecek. Ancak hangi işverenlerin ücret ve bu gibi ödemeleri bankadan yatırmak zorunda olduğu Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı’ndan sorumlu Devlet Bakanlığı tarafından müştereken hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenecek.
İşverenlerin tabi olduğu vergi mükellefiyeti türü, işletme büyüklüğü, çalıştırdığı işçi sayısı, işyerinin bulunduğu il ve benzeri gibi unsurları dikkate alınarak belirlenecek.
Çalıştırdığı işçilerin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını özel olarak açılan banka hesapları vasıtasıyla ödeme zorunluluğuna tabi tutulan işverenler veya üçüncü kişiler, işçilerinin ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaklarını özel olarak açılan banka hesapları dışında ödeyemeyecekler.
Kanun hükmü yürürlüğe girdi ama yönetmelikle zorunlu tutulacaklar belirlenmedi daha. Hangi işverenlerin bu zorunluluk kapsamına girdiği kısa bir süre içinde belirlenerek duyurulacak.
Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakını zorunlu tutulduğu halde özel olarak açılan banka hesabına ödemeyenlere bu durumda olan her işçi ve her ay için 100 YTL idari para cezası uygulanacak.
Yaşlılık Sigortasından Yararlanma Şartları
İlk defa kanun kapsamında sigortalı olan devlet memuru ve BAĞ-KUR’lulara, kadın 58, erkek 60 yaşını doldurma ve en az 9000 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olma şartıyla emeklilik aylığı bağlanacak.
SSK kapsamında çalışanlarda aranan prim ödeme gün sayısı, 7000’den 7200’e çıkacak. Yaş hadlerinin uygulanmasında da prim gün sayısı şartının doldurulduğu tarihte geçerli olan yaş hadleri esas alınacak.
* Emeklilikte aranan 58-60 yaşına kademe getirilecek. Buna göre emeklilikte;
1) 1/1/2036 ilâ 31/12/2037 tarihleri arasında kadın için 59, erkek için 61,
2) 1/1/2038 ilâ 31/12/2039 tarihleri arasında kadın için 60, erkek için 62,
3) 1/1/2040 ilâ 31/12/2041 tarihleri arasında kadın için 61, erkek için 63,
4) 1/1/2042 ilâ 31/12/2043 tarihleri arasında kadın için 62, erkek için 64,
5) 1/1/2044 ilâ 31/12/2045 tarihleri arasında kadın için 63, erkek için 65,
6) 1/1/2046 ilâ 31/12/2047 tarihleri arasında kadın için 64, erkek için 65,
7) 1/1/2048 tarihinden itibaren ise kadın ve erkek için 65, olarak uygulanacak
Sigortalılar, en az 5400 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak koşuluyla yaşlılık aylığı alabilecek. Ancak prim ödeme gün sayısına kademe getirilecek.
Çalışma gücündeki kayıp oranı, yüzde 50 ile yüzde 59’u arasında olduğu anlaşılan sigortalılarda en az 5760, yüzde 40 ile yüzde 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılarda ise en az 6480 gün uzun vadeli sigorta kolları primi ödeme şartı aranacak.
Doğuştan özürlü devlet memurları, 15 yıllık hizmetlerinin ardından istemeleri halinde emekli olabilecek.
Özürlü annelerine erken emeklilik
Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan, başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilecektir. Madde metninden de okunacağı üzere Kanun’un yürürlük günü olacak olan 1 Ekim 2008 günü ve sonrasında geçen çalışmalar için fiili hizmet zammı-yaştan düşülecek süre verilecektir.
Erken Yaşlanma
Erken yaşlandığı tespit edilmiş sigortalıların diğer koşulları sağlamaları halinde yaşlılık aylığından yararlanabilmelerine olanak sağlayan yaş sınırı, 50’den 55’e çıkartılacak.
İsteğe Bağlı Sigorta
İsteğe bağlı sigortalı olma hakkından, Türkiye’de ikamet edenler ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerdeki Türk vatandaşları yararlanabilecek.
İsteğe bağlı sigortalı olabilmek için bu kanuna tabi zorunlu sigortalı olmayı gerektirecek şekilde çalışmama veya sigortalı olarak çalışmakla birlikte ay içerisinde 30 günden az çalışma ya da tam gün çalışmama, kendi sigortalılığı nedeniyle aylık bağlanmamış olma, 18 yaşını doldurmuş bulunma şartları aranacak.
İsteğe bağlı sigortalılar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortası primi ödeyecek. Hem eşinden hem de ana veya babasından ölüm aylığına hak kazananlar, eşinden ya da anne ve babasından bağlanacak aylığın birini tercih edebilecek. Bu kural, evliliğin ölüm nedeniyle sora ermesi durumunda, sonraki eşinden gelire hak kazananlara da uygulanacak.
İsteğe bağlı sigorta primi, belirlenecek olan prime esas kazancın alt sınırı (asgari ücret) ile üst sınırı (asgari ücretin 6,5 katı) arasında, sigortalı tarafından belirlenen aylık kazanç üzerinden bulunacak kazancın % 32’sidir.
Bunun % 20’si malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi, % 12’si genel sağlık sigortası primidir. İsteğe bağlı sigortalı olanlar, bakmakla yükümlü olunan kişi olsa dahi, genel sağlık sigortalısı sayılmak suretiyle genel sağlık sigortası primini de ödeyeceklerdir.
Diğer bir deyişle isteğe bağlı sigortalılar sosyal güvenlik reformunun yürürlüğünden sonra sağlık primi ödemek zorunda olup, eşinden sağlık yardımı alamayacaktır.
Gurbetçi işçiler emeklilik primini kendi yatıracak
Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde işverenler tarafından çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri, sadece kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümlerine tabi olacak. Uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmak isteyenler hakkında isteğe bağlı sigorta hükümleri uygulanabilecek. Bu kapsamda isteğe bağlı sigorta hükümlerinden yararlananlardan ayrıca genel sağlık sigortalı primi alınmayacak
Göçmenlerin borçlanma hakkı
5510 sayılı Kanunda Geçici 6. Madde ile; ‘Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerden 1/1/1989 tarihinden bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar zorunlu göçe tabi tutulan, Türk vatandaşı olup Türkiye’de ikamet eden ve 1/7/1976 tarihli ve 2022 sayılı Kanun dahil olmak üzere sosyal güvenlik kuruluşlardan gelir veya aylık almamak koşulu ile yurt dışında geçen ve belgelendirilen çalışma süreleri bu Kanuna göre borçlandırılmak suretiyle yaşlılık aylığı bağlanmasında sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir.’ Hükmü getirildi.
Bulgaristan’dan zorla göç ettirilen soydaşlar da bu haklardan yararlanabilecekler.
Emekli aylığı bağlanmasında uygulanacak sistem
Aylık bağlama oranı, sigortalının malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi geçen toplam prim ödeme gün sayısının, her 360 günü için yüzde 2 olarak uygulanacak. Bu hesaplamada 360 günden eksik süreler orantılı olarak dikkate alınacak, ancak aylık bağlama oranı, yüzde 90’ı geçemeyecek.
Emekli aylıklarının hesaplanmasında kullanılan güncelleme katsayısı, her yılın aralık ayında açıklanan TÜFE ile o yılın gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) gelişme hızının yüzde 30’unun toplamına bir tam sayının ilave edilmesiyle bulunacak.
Mevcut sigortalıların hak kaybını önlemek için yüzde 2 olan aylık bağlama oranı, 10 yıl tamamlanıncaya kadar yüzde 3 olarak uygulanacak. 30 Nisan 2008’den itibaren sisteme giren sigortalılarda uygulanacak aylık bağlama oranı ise yüzde 2 olacak.
Kısmi yaşlılık aylığı
BAĞ-KUR’lular, 8 Eylül 1999’dan 30 Nisan 2008’e kadar ilk defa sigortalı sayılan kadınlar 58, erkekler ise 60 yaşını doldurmuş ve 25 yıl sigorta primi ödemiş olması veya kadınlarda 60, erkeklerde ise 62 yaşını doldurmuş olup, en az 15 yıl malullük, yaşlılık ve ölüm sigorta primi ödenmesi şartıyla kısmi yaşlılık aylığından yararlanacaklar.
Söz konusu süre içinde ilk defa sigortalı devlet memurlarında ise kısmi yaşlılık aylığından yararlanmada, kadınlar 58, erkekler 60 yaşını doldurmuş ve 25 tam yıl sigorta primi ödemiş olması veya 61 yaşını doldurması ve en az 15 yıl prim ödemesi şartı aranacak.
Ölüm Aylığı
Hem SSK, hem Bağ-Kur ve hem de Emekli Sandığı mevzuatında sigortalının/iştirakçinin ölümü halinde sigortalının/iştirakçinin eşine, çocuklarına ve anne-babasına ölüm aylığı bağlanmaktadır.
Sosyal güvenlik reformuyla değişiklik yapılmadan önce;
a) SSK sigortalısı vefat ederse, hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilmesi için, en az beş yıldan beri sigortalı olması ve en az 900 gün prim ödemiş olması şartı aranmaktaydı.
b) Bağ-Kur sigortalılarının ise beş tam yıl prim ödeme süresi bulunuyorsa hak sahiplerine dul/yetim aylığı verilmekteydi.
c) T.C. Emekli Sandığı iştirakçisinin vefatının ardından hak sahiplerine aylık bağlanması için 10 yıl ve daha fazla süre prim ödeme koşulu şartı aranmaktaydı. Fakat, 10 yıllık sigortalılığı olmayan ve 5 yıldan fazla sigortalılık süresi bulunanların eşine bakıma muhtaç olması halinde, çocuklarına da eğitim süreleri boyunca aylık bağlanmaktaydı.
Hem 4/b (Bağ-Kur’lularda) hem de 4/c (memurlarda) sigortalılarında en az 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olunması halinde hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanabilecek. Yine, 4/a kapsamında sigortalı sayılanlar (SSK’lılar) için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olunması halinde ölüm aylığı bağlanacak.
Yapılan düzenleme ile Bağ-Kur’lular açısından bir değişiklik yapılmamakla birlikte, özellikle memurlar açısından önemli bir avantaj sağlanmıştır.
Ölen sigortalının dul eşine hesaplanan aylığının yüzde 50’si bağlanacak. Dul eşin aylık bağlanmış çocuğu yoksa, sigortalı olarak çalışmıyor veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık da almıyorsa, aylık bağlama oranı yüzde 75 olacak.
Kanun kapsamında çalışmayan veya kendi çalışmaları nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan; 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanlar; Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanlar; yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlara ise ölen sigortalının hesaplanan aylığının yüzde 25’i bağlanacak.
4/ (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması veya ödenmesi şarttır.
ölen sigortalının kasten öldürüldüğünün tespiti
-
Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıyı veya gelir ya da aylık bağlanmış olan sigortalıyı kasten öldürdüğü veya öldürmeye teşebbüs ettiği veya bu Kanun gereğince sürekli iş göremez hale veya malûl duruma getirdiği,
b) Kendisinden aylık bağlanacak sigortalıya veya gelir ya da aylık bağlanmamış olan sigortalıya veya hak sahibine karşı ağır bir suç işlediği veya bunlara karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemesi nedeniyle ölüme bağlı bir tasarrufla mirasçılıktan çıkarıldıkları,
Hususunda kesinleşmiş yargı kararı bulunan kişilere gelir veya aylık ödenmeyecek. Ödenmiş bulunan gelir ve aylıklar geri alınacak.
Malullük aylığı
SSK’lı ve BAĞ-KUR’lu ve kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren devlet memuru olanlar, meslekte kazanma gücünün en az yüzde 60’ını kaybetmeleri durumunda malul sayılacaklar. Ancak, çalışma gücünü işe girmeden önce kaybettiği belirlenenler malullük aylığı alamayacak, yedek subay ve er olarak silah altındayken malul olanlara bu hüküm uygulanmayacak.
Malullük aylığı bağlanabilmesi için en az 10 yıl sigortalı olma ve toplam 1800 gün prim ödeme şartı aranacak. Ancak, başka birinin bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalılar bu hüküm dışında tutulacak
Evlenme Yardımı
Kız çocukları, aylık veya gelirinin 2 yıllık tutarı kadar evlenme yardımı alacak..
Fiili Hizmet Zammı
Gazeteciler, milletvekilleri, PTT dağıtıcıları, infaz koruma memurları, Tarım Bakanlığı Zirai Mücadele ve Karantina Teşkilatı ile Veteriner Teşkilatında görev yapanlar, Devlet Tiyatrosu sanatçıları, hava yollarındaki uçucu personel, lokomotif makinistleri, gemi adamları, Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası üyeleri de fiili hizmet zammından yararlanamayacak.
TSK, emniyet ve MİT mensupları ile dalgıçlar, radyoaktif maddelerle yapılan işlerde çalışanlar, asit üretimi yapılan yerlerde, demir ve çelik fabrikalarında ve kurşun izabe fırınlarında çalışanlara bir yılda 90 gün fiili hizmet zammı verilecek. Kurşun ve arsenik işleri, cam fabrikaları, çimento fabrikaları, kok fabrikaları ve termik santralleri, alüminyum fabrikaları, döküm fabrikaları ile itfaiye ve yangın söndürme işlerinde çalışanlar ise 60 günlük fiili hizmet zammından yararlanacak.
Fiili hizmet zammından yararlanmak için belirtilen iş kollarında en az 10 yıl (3 bin 600 gün) çalışma koşulu aranacak. Yer altında çalışanlarda ise bu süre, 5 yıl (bin 800 gün) olacak.
Yer altında çalışanlar hariç, fiili hizmet zammı almaya hak kazanılan süre, 5 yıldan 3 yıla indirilecek ve bu süre emeklilik yaş haddinden indirilecek.
Fiili hizmet süresi kaldırılan meslek gruplarının şu ana kadar kazandıkları süreler, 3 bin 600 gün koşuluna bakılmaksızın yaşlarından düşürülecek.
Vazife Malullüğü
Keyif verici içki ve her çeşit madde kullanımı ya da intihara teşebbüs sonucu sakat kalanlar, vazife malullüğü hükümlerinden yararlanamayacak.
.İş Kazası İş Göremezlik Ödeneği alt sınırı
İş kazası sonucu başkasının sürekli bakımına muhtaç durumda olan sigortalıya bağlanacak olan sürekli iş göremezlik gelirinin alt sınırı, yüzde 70’den yüzde 85’e yükseltilecek.
Yaşlılık Aylığı Bağlanan Kişinin yeniden Çalışması / Destek Primi
Tarımsal faaliyette bulunanlar hariç, yeniden çalışmaya başlayan kişilerin yaşlılık aylıkları kesilecek. Bu kişilerden prime esas kazançları üzerinden kısa ve uzun vadeli sigorta kolu primi ile genel sağlık sigortası primi alınacak. İşten ayrılan veya iş yerini kapatarak, yaşlılık aylığı talep eden kişilere, yaşlılık aylığı yeniden hesaplanarak ödenecek.
SSK emeklileri, yüzde 31 ile yüzde 36.5 oranında sosyal güvenlik destek primi ödemeleri durumunda ise maaşları kesilmeden çalışabilecek. Bu oranın dörtte biri çalışan, dörtte üçü ise işverenden alınacak.
BAĞ-KUR kapsamında emekli olup yine BAĞ-KUR kapsamında iş yapan kişiler, yaşlılık aylığı kesilmeden yüzde 12 oranında sosyal güvenlik destek primi ödeyerek çalışabilecek. Bu oran, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren her yıl 1 puan artırılarak yüzde 15’e çıkacak.
Ancak kesilecek olan bu tutar, 4/b sigortalılarıyla ilgili yılın ocak ayında ödenen en yüksek yaşlılık aylığından alınabilecek sosyal güvenlik destek priminden fazla olamayacak. Bu sigortalılardan ayrıca kısa vadeli sigorta kolları primi alınmayacak. Sosyal güvenlik destek primine tâbi olanların primleri, aylıklarından kesilmek suretiyle tahsil edilecek.
Emekli çalışabilecek ama destek primleri artıyor . Sosyal güvenlik destek primi ödenmiş veya bildirilmiş süreler bu kanuna göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim ödeme gün sayısına ilave edilmeyecek, toptan ödeme yapılmayacak.
İş göremezlik ödeneği / Bağ-Kur'luya istirahat parası
Halen, SSK sigortalılarının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık halinde sigortalının sağlık tesislerine yatırılmak yahut bakımı kurumca sağlanarak kaplıca veya içmelere gönderilmek yoluyla tedavi ettirildiği takdirde, hesaplanacak günlük kazancının yarısı, ayakta tedavi ettirildiğinde ise üçte ikisi oranında geçici iş göremezlik ödeneği verilmektedir. Bağ-Kurlulara ise raporlu oldukları sürelerde geçici iş göremezlik geliri verilmemektedir.
Sosyal güvenlik reformu ile 4/(b) bendine göre sigortalı sayılanlara (Bağ-Kurlulara) iş kazası veya meslek hastalığı ya da analık halinde geçici iş göremezlik ödeneği, genel sağlık sigortası dahil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması şartıyla yatarak tedavi süresince veya yatarak tedavi sonrası bu tedavinin gereği olarak istirahat raporu aldıkları sürede ödenir. Ancak doğum öncesi ve doğum sonrası çalışmadığı 8'er haftalık sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğinin ödenebilmesi için yatarak tedavi şartı aranmayacak.
İşten ayrılan SSK’lılara 90 gün daha Sağlık Yardımı
Halen yürürlükte olan Sosyal Sigortalar Kanunu’na göre; hastalık ve analık sigortalarının uygulanmasında ödenen primin ilişkin olduğu günü takip eden onuncu günden başlanarak sigortalılık niteliği yitirilmiş sayılmaktadır. Ancak, sigortalının ücretsiz izinli olması, greve iştirak etmesi veya işverenin lokavt yapması hallerinde sigortalılık niteliği bu sürelerin sona ermesini takip eden onuncu günden başlanarak yitirilmektedir. SSK sigortalılarından sigortalılık niteliğini yitirenlerin bu tarihten önceki bir yıl içinde en az 120 gün hastalık sigortası primi ödemiş olması halinde, sigortalı, eşi, çocukları ile ana ve babalarına sigortalılık niteliğin yitirilişinden başlamak üzere altı ay içinde sağlık yardımı alabilmeleri olanaklı bulunmaktadır. Yani, sigortalılara işten ayrıldıktan sonra toplam 6 ay 10 gün sağlık yardımı yapılmaktadır.
Sosyal güvenlik reformu ile; zorunlu sigortalılıkları sona eren SSK’lılar ise 10 gün süreyle sağlık hizmeti alabilecek. Ancak bu kişilerin sigortalılık niteliğini yitirdikleri tarihten, geriye doğru bir yıl içinde 90 günlük zorunlu sigortalılıkları varsa, prim borcu olup olmadıklarına bakılmaksızın, aileleriyle birlikte 90 gün süreyle sağlık hizmetlerinden yararlandırılacak.
Emzirme Ödeneği
Emzirme ödeneğinden sigortalı kadın, sigortalı erkeğin çalışmayan eşi ile BAĞ-KUR’lular da yararlanacak. Emzirme ödeneğinden yararlanmak için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olma şartı aranacak. (Emzirme ödeneği, doğan her çocuğa yaşaması şartı ile doğum tarihinde geçerli olan ve Kurul Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden ödenecektir.)
Genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borcunu ödemeyen BAĞ-KUR’lu, emzirme ödeneğinden yararlanamayacak.
İş göremezliğine neden olan rahatsızlık ve hastalık nedeniyle sigortalılığı sona erenler de işten ayrıldığı tarihten itibaren 300 gün içinde çocukları doğarsa, analık sigortası haklarından yararlanacak. Doğum tarihinden önceki 15 ay içinde en az 120 gün prim ödeyen bu kişilere, emzirme ödeneği verilecek.
İşverenler tehlike sınıf ve derecelerini etkileyebilecek değişiklikleri bildirecek
İşverenler ile 4/b sigortalısı sayılanlar, işyerlerindeki prim oranını belirleyen tehlike sınıf ve derecesini etkileyebilecek her türlü değişikliği bir ay içinde SGK'ya bildirmekle yükümlü olacak. Bu bildirim üzerine kurum, yaptıracağı incelemeler sonunda tehlike sınıf ve derecesini değiştirebilecek. Tehlike sınıf ve derecesini etkileyebilecek değişiklik bir ay içinde bildirilirse bu konuda SGK tarafından verilecek karar, değişikliğin meydana geldiği tarihten sonraki aybaşından başlanarak uygulanacak. Tehlike sınıf ve derecesini etkileyebilecek değişiklik bir ay içinde bildirilmezse;
a) Tehlike sınıfı yükseliyorsa, değişikliğin meydana geldiği,
b) Tehlike sınıfı düşüyorsa, değişikliğin kurumca öğrenildiği,
tarihler esas alınmak ve bu tarihlerden sonraki ay başından itibaren uygulanmak üzere, SGK tarafından karar alınarak ilgililere tebliğ olunacak.
İşverenler kendi şirketinden SSK'lı olamayacak
5510 sayılı yasa öncesinde, Türkiye'de, sigortalıların hangi sosyal güvenlik kuruluşunun kapsamında bulunacağı statülerine göre belirlenmişti. Bağımsız çalışanlar, esnaf ve sanatkarlar Bağ-Kur; Devlet Memurları Kanunu'na tabi olanlar TC Emekli Sandığı ve bir iş sözleşmesine dayanarak sigortalı olarak çalışanlar ise SSK tarafından sosyal güvenceye kavuşturulmaktaydı.
Her üç kurumun 5502 sayılı kanunla "tek çatı" adı verilen SGK bünyesinde birleştirilmesinden sonra, uygulama yasası olarak hazırlanan 5510 sayılı yasa kapsamında sigortalı olanlar 4/a (eski SSK'lılar), 4/b (eski Bağ-Kur'lular) ve 4/c (eski Emekli Sandığı iştirakçileri) olarak sınıflandırılmıştır.
5754 sayılı kanunla sosyal güvenlik reformu olarak adlandırılan 5510 sayılı kanunun sigortalılık hallerinin birleşmesi başlıklı 53. maddesinde ; Buna göre; sigortalının, 4/(a), (b) ve (c) bentlerinde yer alan sigortalılık hallerinden birden fazlasına aynı anda tabi olmasını gerektirecek şekilde çalışması halinde; öncelikle 4/(c) bendi kapsamında, 4/(c) bendi kapsamında çalışması yoksa ilk önce başlayan sigortalılık ilişkisi esas alınarak sigortalı sayılacak.
Yine, aynı madde uyarınca 4/(b) bendi kapsamında sayılanlar, kendilerine ait veya ortak oldukları işyerlerinden dolayı, 4/(a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirilemeyecekler.
Yapılan bu düzenleme ile, zaten mevcut uygulamaya paralel bir düzenleme getirilmektedir. Zira, halen yürürlükte olan uygulamada da, şirket ortakları kendi şirketlerinden sigortalı olamamaktadır. Uygulamada sıkça görüldüğü üzere, limited şirket ortakları kendi ortak oldukları şirketlerinden kendilerini de 4/a sigortalısı olarak prim ödemektedirler. Bu bildirim geçerli kabul edilmeyecektir. Anonim şirket yönetim kurulu ve murahhas azalarından öteden beri SSK sigortalısı olup esas görevlerine ilaveten üçüncü bir kişinin yapabileceği görevlerden birini de yapan ve karşılığında ücret alanlarla, sigortalı olarak çalıştığı limited şirkete sonradan ortak olanlar 4/(a) bendi (SSK'lı) kapsamında sigortalı olabileceklerdir. Zira, önce başlayan sigortalılık hali devam ettirilmektedir.
Sigortalının, bu madde hükmüne göre sigortalı sayılması gereken sigortalılık halinden başka bir sigortalılık hali için prim ödemiş olması durumunda, ödenen primler birinci fıkraya göre esas alınan sigortalılık hali için ödenmiş ve esas alınan sigortalılık halinde geçmiş kabul edilecek.
Bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa sigortalı sayılanlardan 4/(a), 4/(b) ve 4/(c) bentlerinden birden fazlasına tabi olarak çalışmış olanların yaşlılık aylığı bağlanma taleplerinde, en fazla sigortalılığın geçtiği sigortalılık hali, hizmet sürelerinin eşit olması ile malullük ve ölüm halleri ile yaş haddinden resen emekli olma, süresi kanunla belirlenen vazifelere atanma veya seçilme ve bağlı oldukları sigortalılık halinin kanunla değiştirilmesi durumunda ise son sigortalılık hali esas alınacak.
Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sigortalı veya iştirakçi olup, 5510 sayılı kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra aylık talebinde bulunanlardan, farklı sosyal güvenlik kurumlarına ya da bu kanunda belirtilen sigortalılık hallerinden birden fazlasına tabi olanlara aylık bağlanmasında birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden, son 7 yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan kurumca, hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu kurumca, kendi mevzuatına göre aylık bağlanacak ve ödenecek. Diğer bir deyişle yasa yürürlüğe girdikten sonra da eski sigortalılar için mevcut uygulama devam ettirilecek.
Yapılan bu düzenleme ile anonim şirketlerin kurucu ortakları Bağ-Kur sigortalısı olmak zorunda olmayacak. Sadece AŞ: yönetim kurulu üyesi ortakları Bağ-Kur primi ödeyecek.
Anonim şirketlerin kurucu oraklarından daha önce 1479 sayılı kanunun 24'üncü maddesine tabi olarak sigortalı olanlardan sigortalılıklarını devam ettirmek isteyenlerin 5510 sayılı kanunun yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde yazılı talepte bulunmaları halinde sigortalılıkları aynen devam ettirilecek. Bu süre içerisinde talepte bulunmayanların sigortalılıkları ise 5510 sayılı kanunun yürürlük tarihi itibarıyla (1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe girmesi öngörülmektedir) sona erecek.
Şirket Ortağı Ve Yöneticilerine Müjde
ÖNCEKİ sistemde, şirket ortakları ile yönetim kurulu üyelerinden, ortak ve yönetim kurulu üyesi oldukları her şirket için ayrı ayrı prim alınması öngörülüyordu. Yeni düzenleme ile her şirket ortaklığı ya da yönetim kurulu üyeliği için, prim istenmesi olayına son verildi.
5510 sayılı yasada değişiklik yapan 5754 sayılı yasada “4/ (b) bendi kapsamında sigortalı sayılmayı gerektirecek birden fazla durumun söz konusu olması halinde, bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen esaslara göre tek beyanda bulunulur.” Hükmü getirildi.
Sosyal güvenlik reformu yürürlüğe girdikten sonra her şirket ortaklığından ayrı prim alınmayacak.
Bağ-Kur’lu İşçisinden Az Prim Ödeyemeyecek
4/b’li (Bağ-Kur’lu) olmasını gerektirecek bir faaliyette bulunan kişilerin (vergi mükellefiyeti, ticari faaliyet, şirket ortaklığı gibi), asgari ücret ile asgari ücretin 6,5 katı arasında olmak koşuluyla her ay dilediği rakamdan yüzde 33,5’u ve % 39’u arasında oranında (yaptığı işin tehlikesine göre değişmektedir) prim ödemekle yükümlü olacaktır. Ancak, 4/b’li (Bağ-Kur’lu) işveren olup işçi çalıştırıyorsa en yüksek ücret ödediği işçisinden daha az gelir beyan edemeyecektir. Aylık prime esas kazancı, çalıştırdığı sigortalının otuz günlük prime esas kazancından düşük olduğu tespit edilen sigortalıların aylık prime esas kazançları, tespit edilen kazanç düzeyine çıkartılarak aradaki farkın primi, 89 uncu madde hükümlerine göre gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmak suretiyle tahsil edilecek.
Bağ-Kur’da Basamak Sistemi Kalkıyor
BAĞ-KUR sigortalıları, 24 basamak üzerinden emeklilik ve sağlık primi ödüyor. Çalışma süresi içinde prim ödediği basamaklar ve bu basamaklarda kalınan süreler göz önüne alınarak emekli aylığı hesaplanıyordu.
Yeni sistemde Bağ-Kur sigortalıları (yeni adıyla 4/b’liler), tıpkı işçiler gibi brüt asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katı arasında değişen kazançtan prim ödeyecekler.
Buna göre, 4/b’li (Bağ-Kur’lu) olmasını gerektirecek bir faaliyette bulanan kişilerin, asgari ücret ile asgari ücretin 6.5 katı arasında olmak koşuluyla, kendi belirleyeceği tutar üzerinden her ay yüzde 33.5 ve yüzde 39 arasında (yaptığı işin tehlike derecesine göre değişen) primi ödemesi gerekiyor.
Bağ-Kur'lunun prim oranı
Sosyal güvenlik reformu ile birlikte Bağ-Kur'luların prim oranı düşürülerek, işin tehlikesine bağlı olarak yüzde 33,5 ile yüzde 39 arasında uygulanacak. Bunun yüzde 20'si malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi; yüzde 1 il‰ yüzde 6,5 oranları arasındaki kısmı kısa vadeli sigorta kolları primi ve genel sağlık sigortası primi yüzde 12,5'i olacak.
Sigorta primleri hangi hallerde iade edilecek
Çeşitli nedenlerden dolayı SSK veya Bağ-Kur’a ödediği primleri iade almak istenebilmektedir. Esasen sigortalıların ödedikleri SSK primlerini iade alabilmeleri söz konusu değildir. Ancak, bazı durumlarda sigortalılar primleri iade alabilmektedir. Sosyal güvenlik reformu ile yapılan düzenleme sonrasında primlerin iadesi de yeniden düzenleniyor.
Prim iadesinde yaş şartı
SSK ve Bağ-Kur sigortalıları ile 5510 Sayılı Kanun’a göre ilk defa 4/(c) (memur) bendi kapsamında sigortalı olanlardan, herhangi bir nedenle çalıştığı işten ayrılan veya işyerini kapatan ve yaşlılık aylığı bağlanması için gerekli yaş şartını doldurduğu halde malûllük ve yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanamayan sigortalıya primleri iade edilmektedir.
Örneğin 63 yaşına gelmiş ama bu tarihe kadar 1240 gün prim ödenmiş olan bir sigortalı, talepte bulunması halinde primlerini toptan ödeme yoluyla iade alabilecektir.
Primler güncellenerek iade edilecek
4/(a) (eski SSK’lılar) ve 4/(c) (memurlar) sigortalıları kendi adına bildirilen, 4/(b) bendi kapsamında ise ödediği malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primlerinin her yıla ait tutarı, primin ait olduğu yıldan itibaren yazılı istek tarihine kadar ge
